Ο άλλος, ο ξένος, ο αλλότριος, ο μη δικός!
Πώς μπορούμε να ορίσουμε τον Άλλο; Είναι αυτός που δεν ανήκει στην ομάδα μας, ο άγνωστος, ο ξένος, ο άνθρωπος που «δεν είναι σαν κι εμάς».
Οι Άλλοι είναι όλα εκείνα τα άτομα ή οι κοινωνικές ομάδες που εγγράφονται στη συνείδηση της κυρίαρχης ομάδας ως ριζικά διαφορετικοί, λόγω φυλής, θρησκείας, πολιτισμού, ή ακόμη λόγω παραβίασης των βασικών κανόνων που θέτουν οι κοινωνίες ως κριτήριο της άμεμπτης λειτουργίας τους.
Ο Άλλος ως επίφοβο άτομο πρωταγωνιστεί στις μυθολογίες του κοινωνικού αποκλεισμού και στις θεωρίες του ρατσισμού, ενώ τα αρνητικά του στερεότυπα τροφοδοτούν το κοινωνικό φαντασιακό και πυροδοτούν τον στιγματισμό και την περιθωριοποίησή του.
Όταν η επιστημονική πρόοδος και ο θρίαμβος του ορθολογισμού έγινε απόλυτο κριτήριο των αξιών του Δυτικού ανθρώπου, ως Άλλος θεωρήθηκε, και συνεχίζει να θεωρείται μέχρι σήμερα, το άτομο που διαφέρει από την κυρίαρχη ομάδα και για αυτό απομονώνεται.
Ακόμα και η απλή αναγνώριση του άλλου ως διαφορετικού αποτελεί σύγκριση και υπονοεί ιεράρχηση λόγω των νοητικών µας συνηθειών. Έτσι, αναγνώριση της διαφοράς και ισότητα μοιάζουν έννοιες που αποκλείουν η µία την άλλη.
«Κάθε μορφή λογοτεχνίας, κάθε μορφή τέχνης, είναι µια λεπτή και επώδυνη διαδικασία συνεχούς αναζήτησης ταυτότητας, μέσα από την αυτοαναπαράσταση και την ετεροαναπαράσταση[i]» Οι άνθρωποι φτιάχνουν την ιστορία τους μέσα σε συνθήκες που δεν έχουν οι ίδιοι διαλέξει, συνθήκες που τις βρίσκουν μπροστά τους, καθορισμένες από τα γεγονότα και την παράδοση.
Οι άνθρωποι λοιπόν πλάθουν την ταυτότητά τους µε έναν τρόπο επινοημένο και δημιουργικό, αλλά σύμφωνα µε όρους που δεν επιλέγουν. Η δημιουργία, επομένως, της πολιτιστικής ταυτότητας δεν είναι αυθόρμητη αλλά συνειδητή, στο πλαίσιο του συμβολικού ανταγωνισμού μιας κοινότητας µε τους σημαντικούς της Άλλους.
Η σχέση λογοτεχνίας και ετερότητας, είναι τόσο παλιά όσο και ο κόσμος. Από τον Ευριπίδη, που δίνει φωνή στις Τρωάδες, μέχρι τον Σαίξπηρ, συγγραφείς που ξεπέρασαν το «ομόαιμον» και το «ομόθρησκον», έγιναν άνθρωποι «συμπαντικοί» έτσι γινόταν πάντα και συνεχίζεται.
Ο ΑΛΛΟΣ!!, ο ξένος, ο έτερος, ο αλλότριος, ο μη δικός, ο τόσο κοντινός μας, μα και τόσο μακριά μας. Αλήθεια ποια είναι η εικόνα αυτού του άλλου στη λογοτεχνία, την τέχνη, την εκπαίδευση; Πως σκιαγραφείται; Πως αναπαριστάται; Κι εν τέλει πως αντιμετωπίζεται; Η απόπειρα να προσεγγίσουμε το «άλλο», δρόμος μακρύς και δύσβατος, δημιουργούσε φόβο, αφαιρούσε κομμάτι της ευμάρειας ίσως, μα άνοιγε περάσματα και διαβάσεις, διέστειλε τα σύνορα κι άπλωνε ορίζοντες.
Καλή αναζήτηση, στις σελίδες του περιοδικού και που ξέρετε, μπορεί ο ΑΛΛΟΣ, να βρίσκεται όντως μέσα μας, να ζητά τα δίκια του και να θέλει την ανάδυσή του στην επιφάνεια.
[i] Pageaux
