Ρένα Ματαλιωτάκη: Δεν μου αρέσει να έχω μπροστά μου λευκά χαρτιά

Πώς ξεκίνησε η περιπέτεια; Γιατί είναι μια μεγάλη περιπέτεια αυτό έτσι δεν είναι;

Ναι νομίζω ότι μαγεύτηκα όταν ανακάλυψα ότι μπορώ να σχεδιάζω και να ζωγραφίζω και ότι μπορούσα να βγάζω πράγματα μέσα από αυτό.

Αυτό πότε έγινε;

Γύρω στα 16. Σχετικά αργά.

Υπήρξε κάποιο γεγονός ιδιαίτερο;

Όχι. Ξεκίνησα να ζωγραφίζω μια φωτογραφία.

Αυτή η φωτογραφια τι το ιδιαίτερο είχε που σε τράβηξε;

Όχι δεν με τράβηξε κάτι. Ήτανε.. ένας θείος μου. Μου φάνηκε ωραία η φωτογραφία και είπα ας ξεκινήσω. Με ένα μολύβι. Άρχισε λοιπόν να βγαίνει κάτι πολύ ενδιαφέρον. Συνέχισα, άρχισα να το χτίζω και είδα ότι μέσα από αυτό μπορώ να βγάλω αυτό που είμαι. Δηλαδή αισθανόμουνα ότι η ταυτότητα μου περνάει μέσα από αυτό: μέσα από την τέχνη.

Το Φυσικό δυσκολεύομαι να το συνδέσω.

Ήμουν των θετικών επιστημών παράλληλα. Γενικά, μου άρεσαν τα πάντα, θα μπορούσα να έχω κάνει οτιδήποτε. Θα μπορούσα να έχω σπουδάσει από φιλοσοφία, ψυχολογία, εικαστικά, μ’ άρεσε πάρα πολύ η Χημεία, μου άρεσαν τα μαθηματικά. Γενικά μου άρεσαν πάρα πολλά πράγματα. Ένιωθα δηλαδή ότι υπήρχε μαγεία παντού κρυμμένη. Αλλά από αυτό που περνούσε μέσα η ταυτότητα μου ήταν τελικά η τέχνη.

Αυτό πότε το κατάλαβες, μετά το πανεπιστήμιο;

Ταυτόχρονα. Με το πανεπιστήμιο.

Δεν σε εμπόδισε ότι ήταν Φυσικό, πειράματα…

Όχι καθόλου. Καμία σχέση.

Δηλαδή συνέχισες να ζωγραφίζει και στο Πανεπιστήμιο.

Σταθερά. Ναι. Και πολύ σοβαρά.

Εκεί ήθελα να καταλήξω. Στο πότε αποφάσισες ότι αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα Γιατί θα μπορούσε να είναι απλώς ένα χόμπι.

Από πολύ νωρίς. Από 20 χρονών είχα καταλάβει ότι μέσα από εκεί περνάω εγώ.

Τώρα, εμένα με ενδιαφέρουν τα στάδια που πέρασες. Ξεκινάς να κάνεις παραστατικά, μετά πας ανεικονικά. Πώς ακριβώς έγινε όλο αυτό;

Ξεκίνησα ζωγραφίζοντας ανεικονικά. Στην ουσία έκανα «action painting». Σαν αυτό που έκανε ο Μπόλοκ ας πούμε. Μου άρεσε η χειρονομία πολύ. Δηλαδή να χρησιμοποιώ τα χρώματα, σαν να χορεύω σχεδόν, και στην ουσία το πινέλο και το χρώμα να είναι προέκταση αυτού του ρυθμού που είχα μέσα μου.

Δηλαδή όταν ζωγραφίζεις χορεύεις;

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχω αυτήν την αίσθηση. Στα ανεικονικά που έκανα, θα μπορούσε κανείς να πει ότι συντονιζόμουνα με ένα ρυθμό εσωτερικό που είχα., σαν αν χόρευα. Όποτε απέδιδα αυτό το πράγμα.  Στην ουσία δηλαδή χρησιμοποιούσα το χρώμα όπως χρησιμοποιεί κανείς τον ήχο.

Σαν αν ήταν μουσικές συνθέσεις. Στις οποίες ξέρεις που θα πατήσεις, που θα ακουστεί η κάθε νότα κλπ. Στην πραγματικότητα έκανα μουσικές συνθέσεις με χρώμα. Για πάρα πολλά χρόνια.

Αυτό δεν μου το είχες πει ποτέ. Πρώτη φορά μου το λες. ..

Δηλαδή ήταν μια εξωτερίκευση ενός εσωτερικού ρυθμού. , μέσα από τη χειρονομία, χρησιμοποιώντας το χρώμα, σαν ήχο. Έτσι λοιπόν κατάλαβα, ότι για μένα αυτό ήταν πολύ βασικό, δεν γινόταν δηλαδή να το αποφύγω. Πρέπει να σου πω βέβαια ότι παράλληλα, για πολλά χρόνια, ασχολιόμουνα και με τη μουσική. Έπαιζα ερασιτεχνικά κάποια όργανα και τραγουδούσα πάρα πολύ. Είχα κάνει και φωνητική μια περίοδο και ήμουνα μισή μισή. Δεν ήξερα προς τα πού να τραβήξω. Αν θα τραγουδούσα ή θα ζωγράφιζα. Ε, και κάποια στιγμή θεώρησα ότι δεν μπορούσα να το κάνω πολύ άνετα, το να τραγουδάω έξω, οπότε έκλεινα προς τη ζωγραφική.

Το χρώμα στα έργα σου, άλλες φορές δεν είναι δεν πολύ έντονο ενώ άλλες είναι εξαιρετικά έντονο…

Η αλήθεια είναι ότι για πάρα πολλά χρόνια, χρησιμοποιούσα πάρα πολύ έντονα χρώματα. Μετά άρχισα να αναγνωρίζω μια άλλη διάσταση του χρώματος, που ήτανε πιο λιτή.

Περίοδος ωριμότητας είναι αυτό δηλαδή; Ή το κλίκ που μας  γίνεται καμιά φορά.

Νομίζω ότι όλα εξακολουθούν αν υπάρχουν μέσα μου, αλλά ίσως να είναι πιο διανοητικό. Ίσως να είναι πιο διανοητική η δεύτερη περίοδος δηλαδή. Πιο διανοητική  όχι όμως με την έννοια του σκέφτομαι και κάνω σενάρια, αλλά πιο νοητική μάλλον, όχι διανοητική.

Πώς εμπνέεσαι;

Δεν έρχεται από κάποια  ιδιαίτερη συνθήκη. Είναι όλη την ώρα μπορώ να σου πω.  Δηλαδή εκφράζομαι μέσα από αυτό.

Εντάξει, εκφράζεσαι μέσα από αυτό, πώς όμως επιλέγεις το θέμα ενός πίνακα;

Την  πρώτη περίοδο που ζωγράφιζα ανεικονικά, δεν υπήρχε θέμα, ήταν μια έκφραση, όπως χορεύεις, ή όπως συντονίζεσαι με ένα ήχο, με ένα ρυθμό. Εάν ζωγραφίσεις ένα θέμα, βεβαίως επικεντρώνεσαι στο θέμα, το επεξεργάζεσαι, το βλέπεις από διάφορες πλευρές, και έτσι αποφασίζεις τι παλέτα θα χρησιμοποιήσεις(τι είδους χρώματα, τι συνδυασμούς)

 Κυρίως αυτό είναι νομίζω που διαφοροποιεί αυτούς που προχωράνε με τους άλλους. Ότι έχουν μια διαφορετική αίσθηση του χρώματος, που εγώ για παράδειγμα δεν μπορώ να την έχω. Μπορώ να σου πω αν μου αρέσει ένα χρώμα αλλά δεν μπορώ να τα ανακατεύω.

Άλλοι πάλι έχουνε αλλού. Δίνουν περισσότερη έμφαση στη δομή ή στο σχέδιο και έχουν πολλή μεγαλύτερη άνεση εκεί. Εμένα το χρώμα ήταν στο στοιχείο μου. Σαν να ήταν δεύετερη φύση μου.

Δηλαδή θα μπορούσες να δουλέψεις διάφορα θέματα, μόνο και μόνο με χρώμα. Να το αποδώσεις χρωματικά.

Εννοώ ότι το χρώμα το γνώριζα. Ήξερα τι πρέπει να χρησιμοποιήσω για να έχω το αποτέλεσμα που θέλω. Για αν αποδόσω ας πούμε ένα συναίσθημα, μια υπαρξιακή κατάσταση.

Όταν αλλάζουν καταστάσεις γύρω σου. Σε επηρεάζει;

Σε περιόδους που περνούσα πολύ δύσκολα, το χρώμα γινότανε ασπρόμαυρο. Στα αντίθετα δηλαδή, πήγαινε στο θεμελιώδες. Στην πορεία όμως διαπίστωσα ότι το ασπρόμαυρο μπορούσε να περιγράψει όχι μόνο συναισθηματικές καταστάσεις αλλά και δομικές καταστάσεις άλλου τύπου.

Δηλαδή;

Μπορούσε να περιγράψει δομές που δεν είχαν σχέσεις με το συναίσθημα.

Ας πούμε οι κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις επηρεάζουν τη ζωγραφική;

Όχι, τη δικιά μου ζωγραφική όχι. Η δικιά μου ζωγραφική έχει να κάνει με εσωτερικά πράγματα απολύτως.  Δεν είναι στρατευμένη. Πιθανόν να μπορου΄σα να τη χρησιμοποιήσω με αυτόν τον τρόπο, αλλά δεν την πιστεύω την στρατευμένη τέχνη να  σου πω την αλήθεια. Πιστεύω ότι όταν κάποιος αποδίδει αυτό το καθαρό ψυχικό πράγμα που έχει, λέει αυτό που πρέπει να πει. Είναι ένα μήνυμα από μόνο του. Για μένα είναι πιο ουσιαστική στράτευση αυτή.

Όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας όμως, μας επηρεάζουν.

Μας επηρεάζουν. Με αυτήν την έννοια βεβαίως. Δηλαδή αυτήν την περίοδο ας πούμε που βιώνουμε όλη αυτήν την οικονομική κρίση, αυτό το πνίξιμο, στο σφίξιμο,τον εγκλωβισμό, τον περιορισμό. Τα βλέπεις γύρω σου, το περνάς εσύ, έχουν μια δράση πάνω σου και εσύ το νιώθεις. Πιθανότατα να βγαίνει και έτσι στην τέχνη μου. Με την έννοια όμως να κάτσω να σκεφτώ συνειδητά αυτό και να το αποδόσω δεν το κάνω ποτέ. Θα περάσει μέσα μου ότι συμβαίνει κοινωνικά και μέσα από την ψυχή μου θα βγει ότι είναι να βγει.

Πώς ξεκινάς να φτιάξεις ένα πίνακα;

Δεν μου αρέσει να έ

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

. Δηλαδή πολύ συχνά θα ξεκινήσω κάνοντας μια μουτζούρα με λίγο μελάνι. Πιθανόν θα κάνω μια τυχαία κίνηση με το χέρι μου, ή με ένα πινέλο ή με ένα πιρούνι ή οτιδήποτε τέλος πάντων, για να κάνω μια αρχή. Αυτό όταν δουλεύω ανεικονικά. Αυτή η κίνηση, είναι σαν ένα ερώτημα που μου θέτει το ίδιο το πράγμα που έχω απέναντι. Μετά αρχίζω και το δουλεύω.

Μετά; Πώς αποφασίζεις αν θα βάλεις χρώμα ή όχι;

Ανάλογα με το πώς νιώθω

Σκιτσάρεις δηλαδή καμιά φορά;

Ναι αμέ! Όχι όμως με την έννοια να «κάθομαι απέναντι και σχεδιάζω ένα τοπίο».

Δεν χρησιμοποιείς δηλαδή μολύβι;

Όχι. Κατευθείαν με το χρώμα. Επίσης βέβαια κάνω και κολάζ. Τα οποία είναι πιο μελετημένα.

Δεν έχεις σταματήσεις να ψάχνεσαι δηλαδή.

Όχι

Θα σε ενδιέφερε να κάνεις video art ας πούμε;

Να σου πω, αυτό που θα με ενδιέφερε να κάνω είναι «εγκαταστάσεις». Αυτό μου βγήκε μέσα από όλα αυτά που κάνω στην εκπαίδευση, κυρίως με το φως. Άρχισε να δουλεύει το μυαλό μου με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο καλλιτεχνικά και άρχισαν να μου βγαίνουνε πιο νοητικά έργα: εγκαταστάσεις έργα. Δηλαδή φαντάζομαι χώρους και έργα διαδραστικά μέσα σε αυτούς.

Ας πούμε;

Με το σκοτεινό θάλαμο, που φτιάχνω την αίθουσα όταν διδάσκω ο φως. Δηλαδή συσκοτίζω απόλυτα την αίθουσα, αφήνω μια μικρή τρυπούλα, ώστε να περνάει το φως της αυλής για παράδειγμα. Βλέπουμε έτσι τα παιδιά που κινούνται στην αυλή, ανεστραμμένα, στο ταβάνι και στου τοίχους. Με αποτέλεσμα τα παιδιά που είναι μέσα και τα είδωλα που βλέπουμε να είναι ένα πράγμα. Όποτε βγαίνει ένα μαγικό αποτέλεσμα. Κάνοντας λοιπόν αυτό, μου ήρθε η εξης ιδέα: ενώ λέμε ότι το πολύ φως δίνει πληροφορία( όραση και λοιπά), το ελάχιστο φως δίνει μια άλλου τύπου πληροφορία. Δηλαδή ενώ με το πλήρες φως δεν θα βλέπαμε τίποτα από έξω στου τοίχους  και το ταβάνι,  ενώ με το ελάχιστο φως βλέπαμε με κάθε λεπτομέρεια τι γίνεται έξω. Σαν όλη η πληροφορία που βρίσκεται από έξω να περνάει μέσα από μια ασήμαντη σε διάστασεις οπή. Σκέφτηκα λοιπόν, ότι θα μπορούσα να κάνω μια εγκατάσταση, που να έχει κάποιες τρυπούλες η αίθουσα, με τις οποίες να είναι γραμμένη η λέξη φως, όπως είναι γραμμένη στο σύστημα μπράιγ. Μόνο που αντί για κουκίδες να είναι μικρές οπές. Οπότε, κλείνοντας μια μια τρύπα και αφήνοντας μόνο μια στο τέλος- ελαχιστοποιώντας δηλαδή το φως- αυτή η σχετική τυφλότητα σου βγάζει μια τεράστια πληροφορία στους τοίχους καις τα ταβάνια.  Αυτό για μένα ήτανε μια αποκάλυψη. Ίσως να μπορείς να κάνεις και μια πνευματική αναλογία, ότι ένα είδος τυφλότητας μπορεί αν αποκαλύψει εντελώς άλλα πράγματα στο μυαλό.

Στην εκπαίδευση, πώς βοηθάει να είσαι εικαστικός; Ιδίως όταν δεν κάνεις εικαστικά, που είναι διαφορετικό.

Κοίταξε, νομίζω ότι μπορεί κάποιος να κάνει καλλιτεχνικά τα πάντα. Μπορεί να διδάξεις καλλιτεχνικά, να αφηγείσαι καλλιτεχνικά, να κάνεις σεμινάρια φυσικής καλλιτεχνικά. Ακόμα και ο τόνος της φωνής μέσα στο μάθημα, είναι σαν να καθοδηγείς τον άλλο σε ένα μαγικό χώρο. Σαν να παίζεις θέατρο. Στο εικαστικό κομμάτι τώρα,νομίζω ότι είναι περιοριστικό. Δηλαδή όταν αφιερώνεις πολύ χρόνο, πολύ ενέργεια σε αυτό το πράγμα, το ίδιο το πράγμα γίνεται καλλιτεχνικό που κάνεις, αλλά το αμιγώς εικαστικό, δεν έχει και πολύ ενέργεια να δώσεις μετά. Το ένα παίρνει από το άλλο.

Δηλαδή θα μπορούσε να διδάξεις φυσική με καλλιτεχνικό τρόπο;

Αυτό κάνω τώρα. Όλες οι δουλειές που κάνω τώρα- τις έχω παρουσιάσει και σε συνέδρια- είναι ότι χρησιμοποιώντας κάθε είδους τέχνη και μέσο που διαθέτω να διδάξω με ένα καλλιτεχνικό τρόπο. Τελικά θέλω να καθοδηγήσω το μαθητή ή τον ενήλικα πιθανόν, στον οποίο απευθύνομαι, σε ένα μαγικό χώρο, που θα δει πόσο μαγικά τα βλέπω εγώ. Να το μοιραστούμε αυτό το πράγμα. Αυτός είναι ο σκοπός μου, σαν να θέλω να πιάσω το παιδί από το χέρι και να το πάω να δει αυτή τη μαγεία.

Όσο ωριμάζεις, έχεις απορρίψει πράγματα; Και στην εκπαίδευση αλλά και στο εικαστικό κομμάτι. Έχεις πάρει καινούργια πράγματα, έχεις αναθεωρήσει;

Νομίζω ότι συνεχώς αναθεωρείς. Συνεχώς επαναπροσδιορίζεσαι και αναπλαισιώνεσαι.. Νομίζω ότι μάλλον προσπαθώ να επαναπροσδιοριστώ, κάτι που μου συμβαίνει πολύ συχνά. Αφήνω πίσω κάτι, μετά γίνομαι κάτι άλλο, πετάω άχρηστα. Αυτό που αντιλαμβάνομαι όσο περνάν τα χρόνια είναι ότι γίνομαι πιο λιτή. Θέλω λίγοτερα, πιο ξεκάθαρα και πιο συγκεκριμένα πράγματα. αυτά που θέλω να κάνω μου γίνονται π[ιο σαφή. αυτά που σου λέω τώρα ότι θέλω να κάνω, ίσως δεν θα μπορούσα να στα πω με τόση σαφήνεια πριν 5-10 χρόνια ας πούμε.

Όσον αφορά το εικαστικό κομμάτι, έχεις ξεκαθαρίσει τι θα κάνεις από ‘δω και πέρα;

Όχι ακόμα. Να σου πω την αλήθεια δεν ξέρω πως θα πάει παρακάτω. Αυτή την περίοδο, θέλω να δουλεύω άσπρο-μαύρο, αυτά τα κολάζ, θέλω να δουλεύω αυτά τα δυο αντίθετα. Το σκοτάδι με το φως. με τη σκληρότητα που έχουν κιόλας, όχι με ενδιάμεσους τόνους και αποχρώσεις. Δεν ξέρω γιατί ακόμα, αλλά αυτό μου βγαίνει να κάνω. Πιστεύω θα το καταλάβω στην πορεία. Συνήθως μετά το καταλαβαίνω. Όμως, μου βγαίνουν και έργα σαν τις εγκαταστάσεις που σου είπα προηγουμένως-μέσα από τη Φυσική- και δεν ξέρω πως αργότερα θα «μπει» αυτό το στοιχείο στη δουλειά μου. Ίσως κάποια στιγμή να με ενδιαφέρει μόνο αυτό δεν ξέρω. Θα εξαρτηθεί από το ποια πορεία θα πάρω εγώ τελικά σαν άνθρωπος.

Έχεις σκίσεις πίνακες; Μετάνιωσες ποτέ για κάτι που έφτιαξες;

Πολλές φορές. Βεβαίως. Έχω απορρίψει πράγματα, για πολλά έχω καταλήξει ότι δεν με ενδιαφέρουν, όπως για πάρα πολλά έχω πει ότι είναι αυτό ακριβώς που θέλω να πω. Ο τρόπος για να το κρίνω είναι αν μετά από χρόνια εξακολουθεί να με κάνει να νιώθω ότι είναι εντάξει. Αν εξακολουθεί, καταλαβαίνω ότι ήταν η «αλήθεια» μου.

Έχεις νιώσει ότι έχεις κάνει πράγματα τα οποία δεν σε εκπροσωπούν πια;

Ναι.

Τα οποία δεν τα έχεις διαγράψει έτσι;

Δεν τα έχω σκίσει, όχι. Αλλά θεωρώ ότι δεν ήμουν εγώ τελικά αυτή. Ότι είχα ένα είδους ψυχαναγκασμού απάνω μου. Για παράδειγμα επειδή έπρεπε να δουλέψω ένα θέμα σε  μια ομαδική έκθεση που έπρεπε να κάνουμε. Το δούλευα βέβαια αξιοπρεπώς και με τον τρόπο που έπρεπε να το κάνω, αλλά ήταν λίγο εγκεφαλικό. Δεν ήταν δηλαδή η ψυχή μου εκεί πέρα. Μεσολαβούσε ένα νοητικό πράγμα, που το έκανε σαν κατασκευή.

Δηλαδή λειτουργείς περισσότερο με το συναίσθημα.

Όχι, δεν λειτουργώ με το συναίσθημα. Λειτουργώ με όλο μου τον εαυτό. Και νοητικά και συναισθηματικά. Όλη μαζί.

Άρα υπάρχει σύμπλευση σε όλα αυτά, αλλιώς δεν μπορείς.

Ναι, είμαι ολόκληρη όταν το κάνω αυτό. Για αυτό άλλωστε μου αρέσει και για αυτό θέλω να κάνω τέχνη. Γιατί βγαίνει όλος μου ο εαυτός ενιαίος.  Αυτό δεν μπορεί να γίνει εύκολα σε άλλα πράγματα. μόνο η τέχνη σε βοηθάει αν το κάνεις αυτό. Αλλιώς δίνεις μόνο ένα κομμάτι σου. Για αυτό προσπαθώ και τη διδασκαλία να την κάνω καλλιτεχνικά. Για να νιώθω ολόκληρη. Αλλιώς νιώθω πολύ πιεστικά. Προσπαθώ να ενσωματώσω στην υποχρέωση να γίνει η εκάστοτε έννοια κατανοητή- όπως απαιτεί η διδασκαλία-  την τέχνη, για να νιώθω ότι είμαι ο εαυτός μου.

Υπάρχουν συνάδελφοι που δεν έχουν αυτήν την καλλιτεχνική φλέβα, πως μπορούν να καλύψουν το κενό;

Νομίζω ότι ο καθένας έχει κάπου μια ευκολία. Άλλος στα θεατρικά, άλλος στις κατασκευές. Όλοι έχουνε μια κλίση.

Ίσως να μην την έχουν ανακαλύψει, ή να μην την έχουν καλλιεργήσει πολύ. Ίσως να μην τους έχει βοηθήσει κάποιος να το κάνουν. Πάντα, σε όλα τα πράγματα, κάποιοι είναι περισσότερο ικανοί, κάποιοι περισσότερο εμπνευσμένοι, αλλά πιστεύω ότι όλοι έχουν κάτι. Αν ας πούμε κάποιος άνθρωπος δεν έχει ιδιαίτερες κλίσεις, είναι όμως καλόκαρδος, αυτό από μόνο του φτάνει.

 Σχέδια για το μέλλον;

Δεν κάνω ακριβώς. Με βάση αυτό που είμαι κάθε στιγμή και με βάση αυτό που διαισθάνομαι ότι κυκλοφορεί μέσα μου, μπορώ να ξεκινήσω να κάνω κάτι, αλλά δεν κάνω μακροπρόθεσμα σχέδια. Προσπαθώ στο παρόν να είμαι όσο περισσότερο μπορώ ο εαυτός μου. Αυτό είναι νομίζω το σχέδιο.

Σε ενδιαφέρει να είσαι αποδεκτή;

Με ενδιαφέρει η δουλεία μου να είναι αποδεκτή, γιατί μέσω αυτού επικοινωνώ. Μέσω αυτού μοιράζομαι τη μαγεία που βιώνω. Αν δεν γίνει αποδεκτό, δεν μπορώ να τη μοιραστώ, οπότε με αυτήν την έννοια με ενδιαφέρει.

Μια κακή κριτική;

Όχι δεν με ενδιαφέρει ναρκισσιστικά. Με ενδιαφέρει ο αποδέκτης να νιώσει αυτό που νιώθω κι εγώ και να το μοιραστούμε. Μια κακή κριτική, θα την ακούσω για αν καταλάβω τι δεν έχει πάει καλά στην δική μου την έκφραση.

Θεωρείς ότι εσύ δεν το έχεις κάνει κατανοητό ή εύληπτο.

Ναι. ή μπορεί να θεωρήσω ότι δεν συντονιζόμαστε με τον άλλον άνθρωπο, ότι μπορεί να τον ενδιαφέρει κάτι άλλο- αν εγώ είμαι πολύ σίγουρη ας πούμε για αυτό που κάνω. Μπορεί να θεωρήσω ότι είναι κακοπροαίρετη καμιά φορά. Από ζήλια ή οτιδήποτε άλλο. Παίζουν δηλαδή 2-3 ενδεχόμενα. Καταλαβαίνω όμως αν είναι κακοπροαίρετη μια κριτική, αν κάποιος δεν ενδιαφέρεται ή δεν το κατανοεί, ή αν ο άλλος μου το λέει γιατί κάπου υπάρχει ένα κενό στη δική μου την έκφραση.

Ένα θέλεις να κάνεις ένα πορτραίτο του εαυτού σου. Με  χρώμα. Τι χρώματα θα διάλεγες;

Θα είναι ένα, παλλόμενο, σκούρο γαλάζιο, μαύρο, λευκό. Ένα παλλόμενο φωτεινό ζωντανό χρώμα με τις αποχρώσεις που σου είπα.

Είσαι ευχαριστημένη από την πορεία σου ως τώρα;

Μου αρέσει αυτό που κάνω να σου πω την αλήθεια. Αλλά θα ήθελα να έχω περισσότερο ελεύθερο χρόνο να ασχοληθώ καλλιτεχνικά πράγματα. Εάν υποτεθεί ότι κάποια στιγμή είχες να διαλέξεις. Να ασχοληθείς ας πούμε με την πειραματική φυσική, ή να ασχοληθείς μόνο με την τέχνη. Τι θα επέλεγες;

Τέχνη, χωρίς κανένα δισταγμό.